نویسنده: سائمه سلطانی
زنان در آمریکا دهه‌ها مبارزه کردند تا حق کنترل بر رحم و در واقع کنترل بر فرایند زایش و باروری‌شان را به‌دست آورند. بالاخره در دههٔ ۱۹۷۳ دیوان عالی آمریکا در بررسی پرونده «رو در برابر وید» خودش را ناگزیر به پذیرش حق بارداری خودخواستهٔ زنان یافت.
اما در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۲ با نفوذ راست‌گرایان محافظه‌کار مسیحی در دیوان عالی کشور، این حق از زنان دوباره سلب شد و تصمیم‌گیری در مورد جواز و عدم جواز آن را به قدرت‌های ایالتی واگذار نمود. در نتیجه نه‌تنها خشم زنان آمریکایی بلکه مدافعان عدالت جنسیتی را در این کشور و در سایر کشورها برانگیخت.
این درحالی‌است که ترامپ پس از بازگشت به حاکمیت، دست به اعمال مجدد سیاست مکزیکوسیتی زده‌است؛ سیاستی که در ۱۹۸۴ توسط رونالد ریگان برای قطع ارائهٔ کمک‌های مالی در حوزه صحت/بهداشت و خانواده، توسط سازمان‌های غیرآمریکایی اعمال گردید. این کمک‌های مالی عمدتاً برای کمپین‌های آگاهی‌دهی در رابطه با حق سقط بارداری خودخواسته، مشاوره و ارائهٔ خدمات برای زنان باردار که خواهان سقط جنین‌شان بودند، اختصاص داده می‌شد. این سیاست با رفت و آمد دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در آمریکا در نوسان است؛ معمولاً جمهوری‌خواهان با بازگشت به قدرت، این سیاست را اعمال می‌نمایند و دموکرات‌ها با بازگشت به قدرت برعکس آن را لغو می‌نمایند. به هرحال، اعمال مجدد این سیاست باعث می‌شود تا زنان بی‌شماری در اکثریت کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای در حال توسعه، جان‌شان را به‌دلیل عدم موجودیت خدمات پیشرفتهٔ سقط جنین از دست بدهند یا زنان بارداری که نیازمند کمک‌های صحی و مالی برای بارداری سالم هستند، با خطرات جدی بارداری و در نتیجه از دست دادن جان جنین و یا خودشان مواجه خواهند گردید. طبق گزارشی هفت میلیون زن سالانه به‌دلیل سقط ناامن و غیر قانونی زخمی یا دچار نقص عضو می‌شوند و ۲۹۰۰۰ زن دیگر جان‌هایشان را از دست می‌دهند.
اما سیاست ضد زن ترامپ محدود به اعمال قانون مکزیکوسیتی نمی‌شود. او فرمان دیگری را صادر نمود که طی آن بودجهٔ فدرال برای پرداخت هزینه‌های سقط خودخواستهٔ جنین را مسدود می‌کند. همچنان این فرمان دو فرمان اجرایی دیگر توسط جو بایدن که بر اساس حفاظت از سقط خودخواستهٔ جنین پس از لغو «حکم رو در برابر وید» در سال ۲۰۲۲ گردید را منفعل می‌کند.
چهار روز بعد از مراسم سوگند ترامپ، تیم او راه‌پیمایی گسترده‌ای را علیه سقط بارداری خودخواسته در واشنگتن دی سی به‌راه انداختند که معاون او جی دی ونس نیز در آن شرکت کرده بود.
او گفت: «با آغاز مراسم تحلیف در روز دوشنبه، کشور ما شاهد بازگشت رئیس‌جمهوری می‌شود که بزرگ‌ترین حامی خانواده و زندگی است.» راه‌پیمایان در این تظاهرات، خواستار جلوگیری شدیدتری برای منع سقط بارداری خودخواسته شدند و حتی تأکید کردند که اقداماتی برای فروش آنلاین ادویه‌های سقط‌کننده صورت بگیرد.
هرچند ترامپ قبل از پیروزی تذکر داده بود که از ممنوعیت فدرال سقط خودخواسته جلوگیری خواهد کرد. اما اکنون احتمال می‌رود ترامپ، ممنوعیت و جواز سقط بارداری خودخواسته را از حیطهٔ قدرت ایالت‌ها بیرون کرده و آن را در سطح فدرال ممنوع اعلام نماید.
اوج‌گیری مردسالاری و فاشیسم
موضوع نگران‌کننده این است که جهان در عمق فاشیسم و مردسالاری در حال پیشروی است. با اندک نگاه دقیق‌تر به پس‌زمینه‌های سیاسی حاکم می‌توان دریافت که جهان چرا و چگونه آغوش به فاشیسم باز می‌کند. جهان در پنج دوره انواع سرمایه‌داری (سرمایه‌داری مرکانتلیستی از قرن ۱۵ تا ۱۸، سرمایه‌داری صنعتی از قرن ۱۸ تا ۲۰، سرمایه‌داری انحصاری از اواخر قرن ۱۹ تا اوایل قرن ۲۰، سرمایه‌داری رفاهی ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۰، سرمایه‌داری نئولیبرال از دهه ۱۹۷۰ تاکنون) و اکنون با حمایت میلیاردرهای بزرگی چون ایلان ماسک از حزب جمهوری‌خواه آمریکا و حزب AFD آلمان، حمایت مارک‌زاکربرگ از حزب دموکرات در انتخابات این کشور و بازگشت ترامپ به قدرت، با مدل جدیدی از سرمایه‌داری تحت عنوان سرمایه‌داری الیگارشیک یا «میلیاردرمحور» که آشکارا امپریالیسم را ترویج می‌دهد، با انواع قهقرا و بحران‌های بشری به‌ویژه ستم جنسی-جنسیتی مواجه بوده‌است که در هر دوره آن زنان و اقلیت‌های جنسی-جنسیتی، قومی-زبانی و مذهبی در محور سرکوب‌ها قرار گرفته‌اند. چنان‌که با قرار گرفتن غول‌های سرمایه‌داری چون ترامپ و ایلان ماسک در رأس نهاد دولتی آمریکا شاهد موج حملات علیه زنان، جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو+ و عزم استعمار سرزمین‌هایی چون غزه، کانال پاناما، خلیج مکزیک و کانادا به‌صورت رسمی وجود دارد، جدا از این که ترامپ و ماسک خواستار نفوذ سیاسی-اقتصادی-نظامی به شکل غیر رسمی در اکثر نقاط جهان به‌ویژه آمریکای لاتین، ایران، افغانستان، اروپای شرقی و آفریقا هستند.
در کنار این، رقابت موجی از احزاب راست نژادپرست سفید و مردسالار در اروپا از جمله: حزب AFD آلمان یا «آلترناتیو برای آلمان»؛ حزب دموکرات یا راست سوئد؛ حزب جمعیت ملی در فرانسه با رهبری مارین لوپن؛ حزب ووکس Vox در اسپانیا؛ حزب لگا Lega تحت رهبری متئو سالوینی و «برادران ایتالیا» در ایتالیا؛ حزبFPÖ یا حزب آزادی اتریش؛ حزب PVV یا «حزب آزادی» تحت رهبری گریت وایلدرز در هلند؛ حزب Jobbik و حزب حاکم «Fidesz» در مجارستان؛ حزب ATAKAو «جنبش ملی برای بلغارستان» یا «NFSB»؛ حزب اتحاد برای اتحاد رومانی AUR ؛ حزب آزادی و دموکراسی مستقیم SPD در چک و این‌طرف در آسیا تأکید پوتین بر ارزش‌های سنتی خانواده و محدو‌دیت سقط بارداری و اعمال قوانین مردسالار در روسیه؛ ادامهٔ حاکمیت اسلام شیعی در ایران که از خون زنان و کارگران تعذیه می‌کند؛ استقرار اسلام‌گرایان طالب در افغانستان که زنان را در این کشور نامرئی کرده‌است؛ و از سویی دیگر، جابه‌جایی الجولانی یک اسلام‌گرای داعشی در قدرت مرکزی سوریه؛ اقدامات ضد زن دولت عراق و تعمیق زن‌ستیزی با جواز ازدواج اجباری زنان در سن ۹ سالگی؛ قرار گرفتن خاویر مایلی یکی از متحدان راست ترامپ در ریاست جمهوری آرژانتین و موجی از اعمال سیاست‌های ضد زن او از جمله: حذف جرم‌انگاری زن‌کُشی از قانون کیفری این کشور؛ تمدید حضور اردوغان در قدرت مرکزی این کشور که عملاً از کنوانسیون استانبول که به جهت حفاظت زنان از خشونت‌های خانوادگی راه‌اندازی شده بود، بیرون گردید؛ بیان‌گر خفقان بر زنان، اقلیت‌های جنسی/ جنسیتی و اقلیت‌های زبانی-قومی-مذهبی گفته می‌شوند و در مجموع نشانه‌های آشکاری از در هم تنیدن جهان با مردسالاری، میهن‌پرستی، و فاشیسم جهانی‌اند. مشخصهٔ اساسی و مشترک دیگر این نیروهای راست‌گرا رویکرد مذهبی آنان است. ترامپ با بازگشتش به قدرت، مسیحیت سیاسی را در سپهر دولت و جامعه بازگشت داد. طوری‌که قضات محافظه‌کار مسیحی را در دیوان عالی این کشور جابه‌جا کرد و نفوذ مسیحیت را در نهادهای آموزشی آغاز نمود. همچنان آموزش‌ها و آگاهی‌دهی‌های جنسی را محدود کرده و در عوض «پاکدامنی تا زمان ازدواج» را توسط مسیحیان انجیلی در جامعه ترویج می‌دهد. این اقدام مورد حمایت مسیحیان انجیلی از جمله خود ترامپ است، زیرا به باورآن‌ها آموزش‌های جنسی ارزش‌ها و سلطهٔ خانوادگی پدرسالار را به چالش کشیده و از آن قدرت‌زدایی می‌کنند. او باور دارد ملت آمریکا ملت مسیحی است که باید دوباره بر اساس ارزش‌های مسیحی شکل بگیرد. این باور به مسیحیت سیاسی را بر علاوهٔ ترامپ و حزب جمهوری‌خواه، می‌توان در احزاب و نیروهای راست‌گرایی که در فوق ذکر داده شد نیز به مشاهده گرفت، اگر اقدام جدی علیه آن صورت نگیرد، بار دیگر جهان را در دورهٔ قرون وسطا یا جنگ جهانی دوم با فاشیسم، سرکوب‌ها و ترورهای فاشیستی-مذهبی قرار خواهند داد.
چرا از حق سقط بارداری خودخواسته دفاع شود؟
دلایل متعددی برای دفاع از این حق انسانی وجود دارد که در این‌جا به بخشی از آن‌ها را اشاره می‌کنیم.
۱. حق زنان بر بدن‌شان؛
هر زنی حق مسلم بر کنترل بدنش را باید در اختیار داشته باشد، از جمله انتخاب برای ادامه یا پایان بارداری. اما نبرد بر تصرف و فتح بدن زنان در سراسر جهان مردسالار ادامه دارد. چنان‌که اگر در غرب، کنترل بر رحم زنان منبع سلطهٔ مردانه بر بدن زنان شمرده می‌شود، این‌طرف در شرق، کنترل بر پوشش زنان در ایران و افغانستان منبع سلطه بر بدن زنان پنداشته می‌شود. در واقع، مردسالاری در جایی، رمز سلطه بر بدن زنان را کنترل بر رحم آنان گذاشته و در جایی دیگر، حجاب اجباری را من‌حیث منبع کنترل بر بدن آنان رمزگذاری نموده‌است. بدن خصوصی‌ترین حریم فردی است که هیچ فرد، گروه، نهاد دینی و دولتی حق دخالت در آن را نباید داشته باشد.
۲. وابستگی جنین به بدن مادر؛
جنین تا زمانی‌که در وجود مادر قرار دارد، به‌طور کامل موجود وابسته به بدن اوست و دفاع از حق جنین وابسته و ناتکمیل نباید بر حقوق یک موجود کامل و مستقل اولویت داده شود.
۳. مسئله سلامت مادر؛
بارداری ناخواسته؛ به‌ویژه در موارد تجاوز و مشکلات صحی خطر جدی است که سلامت روانی و جسمی مادر را تهدید می‌کند. زنی که در معرض تجاوز قرار می‌گیرد نمی‌تواند نشانهٔ تجاوز را با تولد آن جنین یک عمر با خود حمل کند که هر لحظه وادار به یادآوری آن واقعهٔ زننده و وحشتناک می‌گردد. تحمیل چنین بارداری به قربانیان تجاوز، خود نوعی تجاوز روانی دیگر است که یک‌بار دیگر آن زنان را مجبور می‌کنند تا بدن‌شان را دست‌خوش مطالبات یک نهاد مردسالار دولتی قرار دهند. چنان‌که هنگام تجاوز جنسی بر خلاف میل آن‌ها از آن‌ها خواسته می‌شود که بدن‌شان را برای لذت‌جویی در دسترس متجاوز قرار بدهند.
۴. بی‌عدالتی طبقاتی؛
عمدتاً در مسئلهٔ ممنوعیت سقط جنین، زنان طبقه محروم و فقیر هدف قرار داده شده قربانی می‌شوند. زیرا زنان طبقهٔ ثروتمند، توانایی سقط جنین در سایر کشورها و یا حتی در داخل کشور خود را نیز با پرداخت هزینهٔ هنگفت دارند و می‌توانند با پول‌شان این مانع را از سر راه بردارند. این را می‌توان در وضعیت زنان طبقهٔ تهی‌دست و زنان رنگین پوست آمریکا پس از لغو حکم Roe V Wade به مشاهده گرفت. در آلمان نازی و دوران ایتالیای فاشیستی، سقط بارداری خودخواسته برای زنان کارگر و در مجموع خانواده‌های کارگران ممنوع اعلام شد تا نیروی کافی برای ارتش جنگ و نیروی کار فراهم شود. درحالی‌که برای زنان «غیر» یا اقلیت‌هایی چون یهودی و کولی سقط بارداری تشویق و حتی تحمیل می‌گردید. در کشورهایی مانند السالوادور و برزیل زنان فقیر حتی به‌دلیل مرگ طبیعی جنین یا نخسان جنین، متهم به سقط عمدی شده و مورد محاکمه قرار می‌گرفتند، درحالی‌که زنان طبقات بالا با پرداخت پول از این مجازات‌ها معافیت دریافت می‌نمودند.
۵. تحمیل مادری اجباری؛
مادری نباید یک امر سیاسی_بیرونی باشد. زیرا کودک حق دارد در شرایطی متولد شود که مادر بتواند با روان آرام و خیال راحت نه تنها شیر خودش را بلکه محبت خود را نیز به او ارائه بتواند. زنی‌که از نگاه روانی آمادهٔ فرزندپروری نباشد و در این شرایط مکلف به پرورش فرزند شود، طبعاً با آن کودک نمی‌تواند رفتار مناسب و انسانی داشته باشد. این باعث می‌شود هم کودک و هم مادر در آینده با آسیب‌های روانی غیر قابل جبرانی مواجه شوند و زمینهٔ اذیت بخشی از جامعه را فراهم نمایند. هرچند در کشورهای غربی شبیه آمریکا تنها بارداری اجباری است، نه فرزندپروری. اما چند نکته مهم در این رابطه وجود دارد: نخست این‌که مادر هرچند جنین را ناخواسته متولد کند، بعد از تولد به کودکش شدیداً وابسته می‌شود و رها کردن او در پرورش‌گاه‌ها برای مادر فشارهای جدی روانی را ایجاد می‌نماید. مادر نه می‌تواند کودکش را در پرورش‌گاه رها کند و نه با وجود عدم آمادگی و شرایط وخیم روانی می‌تواند زمینهٔ پرورش نرمال و انسانی او را فراهم سازد. از طرفی دیگر، کودک در میان خانوادهٔ بیولوژیکی و نزد مادر بیولوژیکی امنیت بیشتر دارد تا نزد خانواده‌های سرپرست. این موضوع سلامت صحی و روانی کودک را تحت خطر جدی قرار می‌دهد. گذشته از این، حق مسلم زنان است که انتخاب کنند آیا می‌خواهند مادر شوند یا نه. مادری اجباری حق فردی زنان را نقض نموده و مانع از فرا گرفتن یک زندگی نسبتاً اختیاری می‌شود. نظام‌های پدر/مردسالار سکسوالیته یا جنسیت زنان را به تولید مثل گره می‌زنند و توقع دارند زنان رابطهٔ جنسی‌شان را محدود و منحصر به تولید مثل کنند؛ به‌ویژه حکومت‌های اسلامی و مذهبی میل و حق جنسی زنان را انکار می‌کنند و آن را در چارچوب ازدواج برای رفع شهوت شوهر و ابزاری برای بارآوری (فرزندان مشترک هم نه بلکه) فرزندان شوهر تعیین می‌نمایند. در این میان زنانی‌که از بارداری به هر عنوانی امتناع می‌ورزند، تحت فشارهای اجتماعی و قضاوت‌های اخلاقی جامعه مواجه می‌گردند. از طرفی دیگر مادری اجباری، زنان لزبین یا همجنس‌گرا، زنان دوجنس‌گرا و زنان ترانس را از این ناحیه که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند مادر بیولوژیکی شوند مورد تبعیض و تحقیر قرار می‌دهد، زیرا آن‌ها اغلباً از انتظارت سنتی تولید مثل خارج هستند. در نتیجه ترویج و دفاع از مادری اجباری، این اقلیت‌های جنسی-جنسیتی را تحت سرکوب و فشار گسترده قرار می‌دهد.
۶. حقوق باروری و آگاهی جنسی؛
زنان حق دارند به آگاهی جنسی دسترسی پیدا کنند و دولت مکلف است این آگاهی را از دورهٔ مکتب/مدرسه برای دانش‌آموزان زن در نظر بگیرد تا در آینده از راهکاری جلوگیری از بارداری ناخواسته آگاهی لازم را در اختیار داشته باشند. اما در صورت اتفاق افتادن بارداری ناخواسته حق سقط با امن و برخورداری از خدمات تیم مجهز نسائی نیز باید برای‌شان محفوظ دانسته شود.
۷. سقط جنین ناامن؛
یکی از بهانه‌های راست‌گرایان و مدافعین حق حیات برای دفاع از لغو حق سقط این است که سقط بارداری باعث قتل نفس انسان می‌شود و لغو حق سقط جان جنین‌های بیشتری را حفظ می‌کند. اما واقعیت این است که حق سقط بارداری، آمار سقط را در محدودهٔ کشورها کاهش نمی‌دهد بلکه باعث افزایش مرگ و میر مادران می‌گردد. به عبارتی، اگر زنان از سقط امن قانونی برخوردار باشند، تنها جنین‌شان از بین می‌رود ولی جان خود آن‌ها محفوظ خواهند ماند. برعکس، اگر این حق از زنان سلب شود و سقط در عدم تیم مجرب و عدم وسایل پیشرفتهٔ طبی صورت بگیرد، به تعداد جان جنین‌ها، جان هزاران مادر نیز از دست خواهد رفت. دست راستی‌ها بر این واقعیت واقف‌اند که حاکمیت نظام طبقاتی و به‌ویژه حکومت‌های راست افراطی صدها برابر بیشتر از سقط جنین جان انسان‌ها را با جنگ، فقر، خشونت‌های روانی، خشونت خانوادگی، مواد مخدر، سکته‌های مغزی ناشی از فشارهای مالی، زن‌کشی و تولید تروریسم چه در نقش ارتش و چه در نقش گروه‌های مسلح غیر دولتی با مرگ مواجه ساخته‌است. روزانه هزاران نفر در سطح جهان روی حاکمیت همین نظام ناکارآمد و شکنندهٔ طبقاتی، جان‌های شیرین‌شان را از دست می‌دهند. در فلسطین بیشترین آمار کشته شدگان اطفال و زنان‌اند و هیچ‌گاه دولت‌های مخالف سقط جنین آن‌جا حضور نیافتند که بگویند این هم قتل نفس و سلب حق حیات است! دولت‌های مردسالار ارتجاعی برای توقف این نظام مولد مرگ هیچ‌گونه راهکاری ندارند، اما هنگامی‌که مسئله کنترل بدن زنان و منفعت طبقاتی آنان پیش می‌آید، مبدل به مدافعین دوآتیشهٔ حق حیات می‌شوند، آن‌هم حیات انسان نه! بلکه جنین و سلولی که هنوز مبدل به یک انسان کامل نشده‌است. انسان کامل دارای عاطفه، شعور، قدرت احساس درد، رنج، شادی، قابلیت تنفس بدون وابستگی به بدن مادر، گردش خون بدون وابستگی به سیستم حیاتی بدن مادر، سیستم متابولیسمی مستقل از جفت در بدن مادر است. زیست‌شناسی می‌گوید که مغز انسان تا ماه‌های اخیر بارداری و حتی بعد از تولد تکامل کافی برای خودآگاهی نمی‌تواند داشته باشد و بسیاری از فعالیت‌های مغزی که انسان کامل را از یک جنین متمایز می‌کند، بعد از ماه‌های نخست تولد شکل می‌گیرد. به همین دلیل آن‌هایی که سکته می‌کنند و مغزشان از کار می‌افتد، حتی اگر قلب آن‌ها بتپد، نمی‌توان آن‌ها را دیگر زنده محسوب کرد. بناءً، فرق اساسی میان انسان و جنین وجود دارد. جنین تا زمانی که در بدن مادر است، انسان نه بلکه سلول وابسته به بدن او شمرده می‌شود و نباید حق حیات او به حق حیات و حقوق فردی مادر اولویت و ارجحیت داده شود.
۸. بهرسمیت شناختن این حق در اسناد حقوقی بین‌الملی؛
از حق سقط خودخواستهٔ بارداری در اسناد مختلف بین‌المللی از جمله: کنوانسیون رفع همهٔ اشکال تبعیض؛ کنوانسیون بین المللی جمعیت و توسعه (۱۹۹۴)؛ بیانیه و سند نهایی کنفرانس پکن (۱۹۹۵) منشور حقوق زنان؛ مواضع شورای حقوق بشر سازمان ملل و گزارش‌گران ویژه؛ اهداف توسعهٔ پایدار سازمان ملل به شکل مستقیم و غیر مستقیم دفاع صورت گرفته‌است.
در نتیجه، حق سقط بارداری خواسته یا ناخواستهٔ زنان باید بهرسمیت شناخته شود. مادری اجباری صرفاً مسئله باروری نیست، بلکه بر کنترل کامل بر سکسوالیته زنان و حق زیست مستقل آن‌ها بستگی دارد. تأکید ما زنان مدافع سقط جنین بر این است که دفاع از حق تصمیم‌گیری بر بارداری و سکسوالیته زنان دو جنبهٔ اساسی از یک مبارزهٔ واحد برای آزادی زنان است. مبارزه برای بازپس گرفتن این حق نیازمند مبارزه هم زمان علیه سرمایه‌داری و امپریالیسم است؛ تا زمانی که سلطهٔ سرمایه‌داری حاکم است نه تنها آزادی زنان بلکه آزادی همگان در خطر خواهد بود.
منابع:
فاطمه عبدی و همکاران، «تحلیل سیمای کنونی حق سقط جنین در ایالات متحدهٔ آمریکا»، پژوهش‌نامه زنان ۱۲، شمارهٔ ۳ (۱۳۹۹): ۶۵-۹۰.
«دیوان عالی آمریکا حکم ۵۰ ساله حق قانونی سقط جنین را لغو کرد»، بی‌بی‌سی فارسی، ۴ تیر ۱۴۰۱
President Trump Reinstates Mexico City Policy and Enforces Hyde Amendment»، 3- The Presidential Prayer Team، Feb 3, 2025
– Alice Miranda Ollstein, “Trump issues executive orders reviving anti-abortion policies,” Politico, January24 ,2025.
– Doctors Without Borders, “Unsafe Abortion: A Preventable Danger,” Doctors Without Borders (MSF), last modified September 28,2022, https://www.doctorswithoutborders.org/latest/unsafe-abortion-preventable-danger.
«ادامه فشارهای دولت ترامپ بر ارائه‌دهندگان خدمات بهداشت باروری»، زاگاه، ۹ بهمن ۱۴۰۳،
https://zaagaah.com/۲۱۰۷
TSmerWiX۹Vc,” YouTube video, 10:23, posted by [LiveNow from FOX]، February 26, 2025, https://youtu.be/TSmerWiX۹Vc
– Jane Doe, “Trump on Abortion: Vetoing a National Ban,” Politico, October 1, 2024, https://www.politico.com/news/۲۰۲۴/۱۰/۰۱/trump-abortion-veto-national-ban-۰۰۱۸۲۰۹۱
Alyn Ware, “Canada, Greenland, Panama, Gaza, and Now Ukraine: Wake up World, Donald Trump Is Coming for You,” The Conversation, February 21, 2024, https://theconversation.com/canada-greenland-panama-gaza-and-now-ukraine-wake-up-world-donald-trump-is-coming-for-you-۲۴۸۷۳۷
-“Kremlin Promotes Traditional Values but Leaves Some Battles to the Governors.” The Conversation. [Jan, ۲۳, ۲۰۲۵]. https://theconversation.com/kremlin-promotes-traditional-values-but-leaves-some-battles-to-the-governors-۲۴۶۳۹۶
[Maria Talal and Hala Abdullah]. “The End of Women and Childrenʼs Rights: Outrage as Iraqi Law Allows Child Marriage.” The Guardian. ۲۲ Jan ۲۰۲۵. https://www.theguardian.com/global-development/۲۰۲۵/jan/۲۲/women-children-rights-iraqi-law-allows-child-marriage.
– [Harriet Barber]. “Argentina
Milei government plans to remove femicide from Argentina penal code.” The Guardian. ۲۹ Jan ۲۰۲۵. https://www.theguardian.com/world/۲۰۲۵/jan/۲۹/argentina-femicide-womens-rights-law
[Lawrence Hurley]. “Trump Built Supreme Court Conservative Majority, Loses.” NBC News. [Jan. ۳, ۲۰۲۴]. https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/trump-built-supreme-court-conservative-majority-loses-rcna۱۳۱۹۵۶.
– Trump Orders Defunding of K-۱۲ Schools That Promote Radical Gender and Race Indoctrination.” New York Post. January ۲۹, ۲۰۲۵. https://nypost.com/۲۰۲۵/۰۱/۲۹/us-news/trump-orders-defunding-of-k-۱۲-schools-that-promote-radical-gender-and-race-indoctrination.
جونز، رابرت پی. “چشم‌انداز ملی‌گرایی مسیحی ترامپ برای آمریکا.” TIME. ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۵
https://time.com/۷۰۱۹۲۳۶/trumps-christian-nationalist-america-essay
[ Juliet S. Sorensen, Alexandra Tarzikhan, Meredith Heim, Northwestern University]. “El Salvadorʼs Abortion Ban Jails Women for Miscarriages and Stillbirths—Now One Womanʼs Family Seeks International Justice.” The Conversation. March. 15, ۲۰۲۱ https://theconversation.com/el-salvadors-abortion-ban-jails-women-for-miscarriages-and-stillbirths-now-one-womans-family-seeks-international-justice-۱۵۶۴۸۴
Evidence of Consciousness in Newborns Has Implications for Their Care.” New Scientist, January ۲۴, ۲۰۲۴. https://www.newscientist.com/article/mg۲۶۲۳۴۹۵۰-۱۰۰-evidence-of-consciousness-in-newborns-has-implications-for-their-care/
Claudia Koonz – Mothers in the Fatherland: Women, the Family and Nazi Politics
Victoria De Grazia – How Fascism Ruled Women: Italy, 1922-1945
